Gewijd aan de Muzen

In 1847 werd Musis Sacrum (gewijd aan de Muzen) gebouwd voor een internationaal zangfestijn. We komen bijna wekelijks langs dit monumentale concertgebouw. Afgelopen zondag hebben we met Open Monumentendag Arnhem een rondleiding door het gebouw gehad. 

Musis, concertgebouw in Arnhem

JANS’ Restaurant, dat op de voorgrond te zien is, was vroeger een onderdeel van Musis. Je kon, na een hapje, binnendoor van het restaurant naar de concertzaal lopen. Nu is het gescheiden. Het concertgebouw heeft tegenwoordig twee grote zalen: Muzenzaal en Parkzaal. De Muzenzaal is de oudste zaal die de luxe en weelderigheid van toen goed laat zien.

Muzenzaal

Na een bezoek aan de kleedkamers en buffetten voor zangers, zangeressen en muzikanten kwamen we bij de Parkzaal, de nieuwe zaal. De zaal schijnt akoestisch heel goed te zijn en relatief makkelijk aangepast te kunnen worden om het geluid aan te passen. Het fraaie aan de zaal is dat de achterwand van glas is waardoor je uitkijkt op Park Lauwersgracht. 

Parkzaal met glazen achterwand

Nog een paar leuke dingen om te weten. Alle stoelen kunnen eruit en als ze later op een willekeurige plek terug worden gezet krijgen ze elektronisch het stoelnummer dat bij die plek hoort. Ook komt het tapbier bij alle buffetten voor bezoekers vanuit een centraal biervat. 

Elektronisch stoelnummer

De glazen achterwand kan geopend worden voor openlucht concerten. De groene, keramische gevelbekleding en de glazen wanden laten de Parkzaal helemaal opgaan in het Park Lauwersgracht. 

Keramische gevelbekleding 

De rondleiding heeft ons nog trotser gemaakt op de culturele ambities van Arnhem. 

Loop van Sint Jansbeek door centrum van Arnhem

Het gebied rond Arnhem is geologisch opzicht bijzonder interessant met een behoorlijk groot hoogteverschil: de heuvel Galgenberg is 89m hoog en de Nederrijn ligt op een paar meter boven NAP bij een hoge waterstand. Het verbaast dan ook niet dat Arnhem een aantal beken heeft, bijv St Jansbeek, Klarenbeek en Molenbeek, en Bronbeek.

In mijn verhaaltje over Huis Zypendaal sprak ik al over de bronnen die de vijver rondom het landhuis van water voorzagen. Via een aantal vijvers in Park Zypendaal en Park Sonsbeek mondt het water uit in een beek die de St Jansbeek genoemd wordt.

Karpervijver verbonden met St Jansbeek
in Park Sonsbeek

Daarna loopt het de bebouwde kom van Arnhem binnen. Op de schermafbeelding van de Beken Atlas Veluwe (BAV) kun je de loop van de St Jansbeek volgen. 

Loop van St Jansbeek (met dank aan BAV)

Aan de St Jansbeek dankt Arnhem zijn ontstaan. Vroeger stonden er — in wat nu Park Sonsbeek is — veel molens langs de beek. Een rapport getiteld Sint Jansbeek Arnhem van Buro Poelmans Reesink beschrijft de geschiedenis van de St Jansbeek en de vroegere en huidige loop door het centrum. Echt de moeite waard om te lezen! Het opent voor mij, als informaticus, een nieuwe wereld met zijn eigen taal, de ontwerpterminologie.

De beekfragmenten (zie foto’s hieronder) in het centrum verwijzen naar de landschapsstijl van Park Sonsbeek waarin de beek ook niet altijd zichtbaar is. Ook de loop (iets anders dan voorheen) heeft tot doel de band tussen het wat oudere centrum en de naoorlogse wijk aan de Nederrijn te versterken. 

Na een lange weg via de Jansbinnensingel stroomt het water bij Musis de Lauwersgracht in. 

Lauwersgracht

Halverwege de Lauwersgracht duikt hij onderdoor de weg het centrum in. Hier beginnen de stukjes beek (fragmenten) die met elkaar verbonden zijn.

Voor de Waalse kerk langs

Na de Lauwersgracht loopt de beek via Koningsplein voorlangs de Waalse kerk (Beekstraat). Dan rechts de hoek om naar de Eusebiuskerk.

Langs Gemeentehuis en Eusebiuskerk

Voorbij Focus via Turfstraat linksom door de Nieuwstraat richting de Nederrijn.

Turfstraat - Nieuwstraat

Sint Jansbeek is slechts een van de beken die door Arnhem loopt. Als je geïnteresseerd bent in de visie die Arnhem op zijn beken heeft moet je Visie op de beken, Waterplan Arnhem lezen. 

De Eusebiuskerk

Tijdens Operatie Market Garden stond De Eusebiuskerk, of Grote Kerk, middenin de vuurlinie. Er bleef weinig over van de kerk zeker toen in de winter van 1944-1945 de toren tijdens een forse storm op het schip viel. Van 1947-1964 werd de kerk opnieuw gebouwd. De huidige kerk staat symbool voor de wederopbouw na de WO II en is een belangrijke landmark van Arnhem.

De Eusebiuskerk vanaf Turfstraat

Het kerkgebouw met een indrukwekkend interieur is tegenwoordig een multifunctioneel centrum: geschiedenis, uitkijktoren, orgelconcert etc.

Interieur van De Eusebiuskerk

Geschiedenis

In de kelder vind je er de fundamenten van de eerdere, kleinere St Maartenskerk en de grafkelders van De Eusebiuskerk en, op de begane grond, in diezelfde hoek staat er een audio-visuele tentoonstelling over de Graaf van Gelre.

 

Uitkijktoren

Met een panoramalift kun je naar verschillende verdiepingen in de kerktoren. Vandaar heb je uitzicht over de stad en de Nederrijn. En kijkend naar het zuidoosten zie je natuurlijk de John Frostbrug. De naam verwijst naar de Britse legerofficier die met zijn troepen het noordelijk bruggenhoofd verdedigde in afwachting van de geallieerden uit het zuiden. Die mislukking staat bekend als “A Bridge Too Far”. De link verwijst naar de film hierover. Moet je echt gezien hebben.

John Frostbrug over de Nederrijn

Over uitzicht gesproken, de toren heeft twee glazen balkons. Voor iemand met hoogtevrees, zoals ik, is het een echte uitdaging. Ondanks de mooie uitzichten was ik meer bezig met overleven. Een van de balkons zit net boven de klok (zie eerste foto).

Orgel

Bij de restauratie na WO II werd het orgel vervangen door een Strümphlerorgel uit 1795. Tijdens een wolkbreuk in 2021 liep het orgel waterschade op. Na een jarenlange restauratie zal in september dit jaar tijdens de Open Monumentendag (thema Erfgoed en Architectuur) het indrukwekkende orgel weer in gebruik genomen worden. De foto is begin september een paar weken voor monumentendag genomen.

Gerestaureerde Strümphlerorgel

Vanuit het Park Sonsbeek zie je hoe de toren van de Eusebiuskerk boven het centrum van Arnhem uitsteekt.

De Eusebiuskerk vanuit Park Sonsbeek

Huis Zypendaal omringd door sijpelend water

Arnhem heeft mooie, grote parken. Park Sonsbeek, Park Zypendaal (of Zijpendaal, uitspraak siependaal) en Gulden Bodem tezamen zijn de grootste. Veel groen en veel vijvers en beekjes. En door het hoogteverschil ook wat watervalletjes. De naam Zypendaal is afkomstig van het woord “sijpelen”. Het water sijpelt daar vanuit een paar bronnen. 

Plattegrond Park Sonsbeek en Park Zypendaal 

Op de plattegrond zie je dat het water uit de bronnen via een aantal vijvers (Spiegelvijver, Grote Vijver en Fonteinvijver) uiteindelijk de St Jansbeek vormt. Later schrijf ik een verhaaltje over Arnhemse beken. 

In de meeste Arnhemse parken, die vroeger landgoederen waren, staan mooie, grote huizen uit de 18de en 19de eeuw. Het geeft de parken allure.

Huis Zypendaal 

In Park Zypendaal staat het Huis Zypendaal dat tussen 1762 en 1764 door de Arnhemse regentenfamilie Brantsen werd gebouwd. Vijf generaties van de familie verbleven er tot 1926. Nu is het een museum, dat we recentelijk bezocht hebben. Op zondag viel het niet mee om een parkeerplaats te vinden. Moesten stevig doorlopen om het tijdslot van onze entreebewijzen te halen.

Huis Zypendaal omringd door een vijver

Het landhuis wordt omringd door een vijver gevoed door het sijpelende water uit de bronnen. Tegenover de ingang werd er in 1867 een tuin met een koetshuis en een orangerie aangelegd. 

Orangerie

Koetshuis

Kom nog een keer terug om met mijn camera foto’s te maken (deze foto’s zijn met mijn iPhone gemaakt). Het is genieten van zoveel historie in onze directe omgeving.