Jasmijn en scherptediepte

We hebben op het terras in de tuin een aantal kuipplanten staan. Sommige planten hebben we gekozen vanwege hun mooie bloemen of blad, andere vanwege hun geur. Ondanks dat het in het voor- en najaar best een hele klus is om de planten van de garage naar de tuin te verplaatsen en omgekeerd, blijft het genieten. 

Jasmijn f/13, 1/125s, ISO 450

Sommige kuipplanten kun je, als ze bloemen hebben, de hele dag door ruiken (bijv, citroen en jasmijn), echter de nachtjasmijn (Galan de Noche) ruik je pas goed bij toegenomen vochtigheid als het donker is.

Nachtjasmijn , f/29, 1/60s, ISO 100, met ringflitser

Mijn gewone jasmijn heb ik al heel lang. Een heel trouwe plant. Ondanks dat ik hem in de winter, wanneer hij in de garage staat, weleens verwaarloos en hij veel bladeren verliest, komt hij ieder jaar weer met veel mooie bloemen terug. 

Jasmijn, f/16, 1/125s, ISO 2000

Alle foto’s heb ik met een macrolens genomen (Nikon AF-S 105mm f/2.8G VR Micro). Heb ik ooit tweedehands in een fotozaak gekocht. Ben heel tevreden over de kwaliteit van de foto’s. 

Macrofotograferen is echter een uitdaging gezien de kleine scherptediepte. Tegenwoordig, na mijn hersenbloeding, is het voor mij wat moeilijker om de camera helemaal stil te houden, daarom probeer ik met een grotere scherptediepte te werken door de lens wat dicht te draaien (f/13 of kleiner) én door de afstand wat te vergroten. Bijvoorbeeld, bij f/13 en een afstand van 40cm is de scherptediepte 0,8cm en bij een afstand van 80cm is de scherptediepte 3,9cm. Dat geeft mij wat meer mogelijkheden om de bloem goed scherp te nemen. 

Een nadeel van wat grotere afstand is dat de bloem wat kleiner op de foto staat, dus dan moet ik de foto wat croppen (een kleiner deel van de foto gebruiken). Met de huidige grootte van de sensoren is dat geen probleem. Een ander nadeel van een grote scherptediepte (klein diafragma) is dat de achtergrond ook scherper wordt. Als de achtergrond de bloembladeren zijn is dat geen probleem. Als het de rommel in je tuin is dan moet je een groter diafragma kiezen.

Knop jasmijn, f/4, 1/400s, ISO 100

Het voordeel van een groot diafragma (kleinere scherptediepte) is dat je alleen de essentie van de bloem scherp hebt en de rest niet. Je oog gaat dan meteen naar het scherpe deel van de foto. De foto’s zijn artistieker. Dat vind ik zelf mooier. 

Andere instellingen: voor het fotograferen van bloemen gebruik ik Diafragmavoorkeur (A), van insecten gebruik ik Handmatig (M) zodat ik met een veel kortere sluitertijd kan werken. In beide gevallen staat de ISO op automatisch zodat de foto’s niet onderbelicht worden.

Als je een macrolens te duur vindt, begin dan met een telelens. Dan kun je kijken of het fotograferen van bloemen of insecten wat voor jou is. Na een opstartfase ben ik het erg leuk gaan vinden.

Inmiddels heb ik veel macrofoto’s van bloemen en insecten gemaakt. Kijk er eens naar om inspiratie op te doen. 

Boek over Insectenfotografie

Via een vriend kreeg ik de aankondiging van een nieuw boek over het fotograferen van insecten doorgestuurd. Tot mijn verrassing bleek het van een oud-collega te zijn: My Journey into Insect Photography door Mark Overmars. Per hoofdstuk beschrijft hij een aspect van het fotograferen van insecten: waar kun je de insecten vinden, welke camera en lens, hoe de foto’s te bewerken etc. Het fotograferen van insecten heeft veel parallellen met macrofotografie van bloemen, maar is ook moeilijker omdat ze klein zijn en bewegen. Zijn “reis” was voor mij in veel opzichten heel herkenbaar. Veel dingen wist ik wel, al heeft hij zaken veel beter uitgezocht en inzichtelijker gemaakt. Het is een plezier om zijn boek te lezen. Ik raad het jullie aan.

Diafragmavoorkeur, 105mm, f/20, 1/125sec, ISO 2500

Door zijn inspirerende kijk op het fotograferen van insecten ben ik gaan kijken naar de foto’s van insecten die ik vóór mijn hersenbloeding had gemaakt. Met mijn nieuwe camera ben ik er om verschillende redenen nog niet aan toe gekomen. Dat was toen met een Nikon D800 met de 105mm macrolens van Nikon en geen flitser. Door dit verhaaltje heen staan wat foto’s met informatie over de camera-instellingen.

Diafragmavoorkeur, 300mm, f/14, 1/320sec, ISO 1000

Nog even los van het vinden van insecten zijn er best wat uitdagingen. Eigenlijk gaat het om het vinden van de juiste compromis. Idealiter wil je het insect beeldvullend en volledig scherp fotograferen. Beeldvullend betekent bij een 1:1 vergroting van de macrolens dat je er dicht op moet zitten. Om in dat geval nog wat scherptediepte te hebben moet je je lens bijna helemaal dichtdraaien. Gevolg is dat je in de bosjes in het donker zit (of een heel hoge ISO-waarde hebt).

Diafragmavoorkeur, 105mm, f/6.3, 1/125sec, ISO 400

Hoe lossen we dat op? Allereerst door wat afstand te nemen, daarmee krijg je gratis wat meer scherptediepte. Een ander voordeel is dat je het insect niet stoort. Door ook een flitser te gebruiken krijg je bij diafragma f/13 (suggestie van Mark) voldoende licht en wordt de beweging van het insect bevroren. Bij f/13 voor een 105mm lens op een afstand van 75cm heb je een scherptediepte van 3,4cm (berekend met app genaamd Simple DoF). Als dat niet genoeg is kun je de foto vanaf 1m nemen dan heb je een scherptediepte van 6,3cm. Je moet wel rekening houden met het feit dat 1/3 deel van de scherptediepte voor het scherpstelpunt ligt en 2/3 deel er achter. 

Diafragmavoorkeur, 105mm, f/10, 1/125sec, ISO 1000

Door meer afstand te nemen staat het insect kleiner op de foto. Door te croppen (een klein stuk van de foto te kiezen en de rest weg te gooien) krijg je het insect weer beeldvullend. Met het huidig aantal megapixels is dat best te doen. De Nikon D800 heeft 36,3 megapixels.

Handmatig, 105mm, f/9, 1/1000sec, ISO 5000

Reflecterend om mijn foto’s. Alle foto’s zijn met de hand genomen met mijn macrolens (op één na). Allemaail heb ik gecropped en dat is met 36,3 megapixels geen probleem. Autofocus werkt heel goed (eerlijkheidshalve laat ik alleen de foto’s zien die gelukt zijn). Foto’s met de kop naar de camera zijn het interessantst. Bij vliegende insecten moet je een heel korte sluitertijd gebruiken. Tot slot, een wat hogere ISO-waarde is voor een internet-foto geen probleem. 

Geïnspireerd door Mark ga ik nu experimenteren met mijn nieuwe Nikon Z5 met dezelfde 105mm macrolens van Nikon en een ringflitser van Nissin. Een mooi onderwerp voor een komend verhaaltje.