Fotograferen tegen de zon in

Toen ik jong was en voor het eerst een foto mocht maken met de camera van mijn vader kreeg ik te horen dat ik de zon in de rug moest hebben. Zonder precies te weten waarom, deed ik dat gewoon. Pas veel later begreep ik de reden waarom. Er komt zoveel licht de camera binnen dat het onderwerp onderbelicht wordt. Tegenwoordig kun je meteen op het schermpje zien of een foto gelukt is voor wat je in gedachte had. In het analoge tijdperk duurde het altijd een paar dagen voordat het fotorolletje ontwikkeld en afgedrukt was. Voor een beginnend fotograaf geen goede omgeving om te experimenteren.

Tegen de zon in fotograferen geeft echter juist mooie, creatieve foto’s. Dus zeker de moeite waard om te proberen. Zelf vind ik het mooist aan zee omdat je ook de reflectie van het zonlicht op de zee hebt. Bij veel licht moet je voorkomen dat de foto overbelicht wordt. Dus een klein diafragma en een korte sluitertijd zorgen ervoor dat er weinig licht op de sensor komt. Ook tijdens het bewerken van de foto kun je nog wat doen aan de hooglichten en aan de schaduwen. 

Reflectie zonlicht op de zee, f/18, 1/1000s

Bij deze foto waren we natuurlijk veel te vroeg voor de zonsondergang (19:17 uur), dus een diafragma van f/18 en een sluitertijd van 1/1000s zorgden ervoor dat de overbelichting binnen redelijke grenzen bleef. De ISO-waarde liep al een beetje op (180). Bij de bewerking met Luminar Neo heb ik de hooglichten op het water een heel klein beetje verminderd, maar niet helemaal, anders verdwijnt het sprankelende van de foto. De schaduwen aan het einde van de pier heb ik wat lichter gemaakt. Ook de lucht heb ik wat lichter gemaakt. Door de overbelichting was hij juist wat donkerder geworden. 

Halo rondom de zon

De laatste avond van onze vakantie zat er voldoende nevel in de lucht zodat ik met mijn iPhone ook de zon op de foto kon zetten. De iPhone heeft weinig instellingen, echter, wel software die er een mooie foto van kan maken. Samen met de uitgestrektheid van de zee geeft dat een dromerige foto waardoor je het gevoel krijgt dat je helemaal alleen van de indrukwekkende natuur zit te genieten. Het heeft een beetje een Japanse uitstraling.

Je ziet dat tegen de zon in fotograferen twee totaal verschillende foto’s oplevert. Dus vergeet de regel dat je altijd de zon in de rug moet houden en maak creatieve foto’s.

Flitsen is niet moeilijk

Meestal maak ik foto’s bij natuurlijk licht. Met een flitser werken vond ik heel moeilijk totdat ik het boek The Hot Shoe Diaries:Big Lights From Small Flashes door Joe McNally had gelezen. Waarschuwing: het kost best wat moeite om door zijn “slang” heen te komen, echter, hij geeft veel inzicht in hoe je met een kleine flitser licht in de duisternis kan creëren. Nando Harmsen is misschien wat toegankelijker: Hoe een flitser werkt en Technieken bij het flitsen.

Camera en flitser zijn slim

Als je de flitser op de camera zet dan staat de flitser waarschijnlijk al op DDL (Door De Lens, in het Engels: TTL). Dat betekent dat de camera door de lens kijkt hoeveel licht hij van de de flitser nodig heeft. Voor gewoon gebruik van de flitser is dat voldoende  

Lichtbron vergroten

Om te beginnen moet je je realiseren dat zo’n kleine flitser direct gericht op je onderwerp heel scherpe schaduwen geeft. Ook beslist de camera om minder flitslicht af te geven. Je onderwerp is namelijk al belicht.

Direct flitsen, sluitertijd 1/60sec

Om die schaduwen wat zachter te maken en wat meer flitslicht te krijgen moet je je lichtbron vergroten. Er zijn verschillende manieren om dat te doen. De eerste is je onderwerp indirect te belichten door de flitser te richten op het plafond of een muur. Het plafond is de nieuwe lichtbron en omdat deze veel groter is worden de schaduwen zachter. Het enig nadeel van het plafond gebruiken is dat het licht van boven op het onderwerp valt. Als dat een persoon is dan zijn de oogholte donker vergeleken bij de rest van het gezicht. Daarom is het vaak beter om indirect te flitsen via een muur.  

Flitsen via plafond, sluitertijd 1/60sec

Een tweede manier om de lichtbron te vergroten wordt gebruikt voor flitsers op een statief, dus niet op de camera. Je plaatst de flitser in een softbox of laat hem schijnen in of door een paraplu. Ook in dit geval is de lichtbron groter en zijn de schaduwen zachter.

Diafragma en sluitertijd

Meestal zet ik de camera in de M-stand zodat ik zowel het diafragma als de sluitertijd kan instellen. Met het diafragma bepaal ik de gewenste scherptediepte en de hoeveelheid licht dat op de sensor valt. De flitser en de camera bepalen de belichting van het onderwerp. De flitstijd is veel korter dan de sluitertijd, dus de flits fixeert het onderwerp. Dus de sluitertijd doet er niet toe om bewegingsonscherpte te vermijden, dat doet het flitslicht. Met een langere sluitertijd kunnen we wel de achtergrond wat minder donker maken. 

Direct flitsen, sluitertijd 1sec

Eerste of tweede gordijn

Als je voor een wat langere sluitertijd kiest en je onderwerp beweegt behoorlijk dan ga je dat wel zien. Het is trouwens best leuk om de beweging van bijvoorbeeld een persoon zichtbaar te maken (de beweging is onscherp door de lange sluitertijd) en de persoon is wat scherper door de korte flits. Je kunt kiezen om de flits aan het begin (eerste gordijn) of aan het eind (tweede gordijn) te hebben. Je kunt dat in de camera instellen.

Eerst gordijn: beweging na flits
geeft een verwarrend beeld

Het mooiste is om de onscherpe beweging naar het wat scherpere beeld van de persoon te laten gaan. Dat betekent dat de flits aan het eind moet komen, oftewel het tweede gordijn.

Tweede gordijn: beweging voor de flits
geeft een normaler beeld

Portretfotografie

Nadat ik een beetje door had dat met een flitser werken best leuk was, ben ik met meerdere flitsers gaan werken. Heb toen een paar jaar met veel plezier portretfotografie gedaan.

Tot slot

Ik hoop dat ik jullie een beetje enthousiast gekregen heb voor het gebruiken van een flitser. Het is echt niet moeilijk. Veel succes!

Zie ook peter.apers.nl

Fotoreportage van orgelconcert

De Stichting Orgelconcerten Hengelo organiseert concerten rondom de orgels in Hengelo, m.n. in de Lambertusbasiliek en de Kristalkerk. Via vrienden ben ik een paar keer naar een orgelconcert in de Lambertus geweest. Ondanks dat ik niet zo muzikaal ben geniet ik er enorm van.

Een orgel in een kerk geeft zo’n kerk een ziel. Als ik naar een kerk ga kijk ik altijd naar twee dingen: het altaar en het orgel. Soms krijg ik de indruk dat de kerk rondom het orgel gebouwd is. Mijn promotor reisde de hele wereld af om orgels te bezichtigen en, als dat mocht, te bespelen. Toen ik zijn promovendus was begreep ik zijn enthousiasme niet zo goed, nu begin ik het te begrijpen. Het luisteren naar klassieke orgelmuziek roept bij mij nostalgische gevoelens op.

Orgel Kristalkerk in Hengelo

Deze keer gingen we naar het orgel- en pianoconcert van Susanna Veerman en Wim Does in de Kristalkerk, te Hengelo. Ik ging er wat eerder naar toe omdat mij gevraagd was foto’s te maken. Enorm genoten van het concert! 

Tegelijkertijd was het maken van foto’s nog best een uitdaging voor mij. De ruimte lijkt licht maar is het niet echt.  Ik had mijn Nikon Z 24-200mm meegenomen, die geeft grote flexibiliteit zonder lenzen te hoeven wisselen. Hij is niet heel lichtgevoelig: f/4.0-6.3: f/4.0 bij het groothoek-deel van de lens en f/6.3 bij het telelens-deel. Lichtgevoelige lenzen hebben vaak meer glas en zijn daardoor een stuk zwaarder, en duurder. Ik heb bewust gekozen voor flexibiliteit en licht gewicht.

Toen ik een paar testfoto’s maakte merkte ik al meteen dat ik het voor de hand liggende diafragma van f/8 niet kon gebruiken. De camera zat al op de langste sluitertijd zonder statief (1/60sec) en de ISO liep al behoorlijk op. De combinatie van de minder lichtgevoelige lens en de wat minder goed verlichte ruimte geeft wat uitdagingen. Het is goed om, voor verder te lezen, weer even de kennis van de relatie tussen diafragma, sluitertijd en ISO wat op te frissen. 

24mm, f/5.6, 1/60sec, ISO 10000

Bij het uitzoomen (groothoeklens) heeft deze zoomlens een maximaal diafragma van f/4.0 zodat er voldoende licht is om de ISO relatief laag te houden. Ook heeft een groothoeklens meer scherptediepte dan een telelens. Toch moest ik bij onderstaande foto, waarop de twee musici ver uit elkaar zitten,  een diafragma van  f/6.3 gebruiken om beiden in focus te hebben. Daardoor loopt de ISO wat op. Echter een ISO van 5600 is niet veel in vergelijking met de maximale ISO van 102400 (al heb je dan wel last van ruis).

39mm, f/6.3, 1/60sec, ISO 5600

Bij het inzoomen (telelens) wordt het maximale diafragma verkleind naar f/6.3. Gezien het beperkte licht in de ruimte betekent dat de ISO omhoog gaat omdat de sluitertijd al op 1/60sec staat. Toen ze quatre-mains op het orgel speelden zoomde ik in op hun bovenlichaam en probeerde hun beider gezichten scherp te krijgen. Omdat je bij een orgel alleen van de zijkant kunt fotograferen heb je een grote scherptediepte nodig om de afstand tussen hun gezichten te overbruggen. Bij het verkleinen van het diafragma liep ik tegen een door mijzelf ingestelde maximale ISO aan (12800) en verhoogde de camera de sluitertijd. Dat werkte dus niet, dus ik moest genoegen nemen met diafragma f/6.3 en een sluitertijd van 1/50sec. En nog kun je zien dat zijn gezicht iets minder scherp is dan die van haar. Misschien had ik de foto van een grotere afstand moeten nemen in combinatie met een hogere ISO.

105mm, f/6.3, 1/50sec, ISO 12800

Zoals ik al zei, ik heb enorm van het orgel- en pianoconcert genoten al moet ik eerlijkheidshalve zeggen dat het fotograferen mij een beetje afleiden van de muziek. Na een glaasje fris met vrienden ging ik met een voldaan gevoel met mijn scootmobiel naar huis. De volgende ochtend snel de foto’s bewerkt. Ondanks de wat hogere ISO-waarden zagen de foto’s er goed uit. In verband met de spotjes en de verlichting bij het orgel heb ik de hoge lichten er uitgehaald. Ook de kleding was te donker, dus heb ik die lichter gemaakt. Tot slot, de foto iets scherper gemaakt voor de plaatsing op internet. Al met al een heel goed gevoel overgehouden aan deze fotoreportage.

Hier een selectie van de foto's die ik gemaakt heb.

Een paar foto’s staan nu op de website van de Stichting Orgelconcerten Hengelo  

PS Ik heb mijn Nikon Z5 nog niet zo lang. Tijdens de fotoreportage werd ik door wat meldingen van de camera verrast. Heb dus nog wat huiswerk te doen!

Zie ook peter.apers.nl

Wat is het voordeel als ik zelf mijn camera instel?

In de post over de belichtingsdriehoek heb ik de samenhang van diafragma, sluitertijd en ISO-waarde besproken en nu is de vraag “wat kun je er mee?”.

Tijd-voorkeur

In de AUTO-stand laten we de instellingen volledig over aan de camera. Waarom willen we wat meer controle hebben? De camera weet bijvoorbeeld niet dat we een snel bewegend insect willen fotograferen. Bij de AUTO-stand is de kans groot dat we alleen maar een wazige vlek op de foto zien. Door de camera op Tijd-voorkeur (S, T of Tv) te zetten kunnen we zelf de sluitertijd bepalen, zeg 1/1000ste van een seconde. Afhankelijk hoe snel het insect beweegt of hoe dichtbij hij is moet je de sluitertijd aanpassen om het insect te “bevriezen”. Om dus bij de verkorting van de sluitertijd dezelfde belichting te krijgen kiest mijn camera (Nikon Z5) ervoor om het diafragma te vergroten. 

105mm, f/8, 1/640s, ISO 1250

Let op: de camera gaat bij het aanpassen niet verder dan het grootste diafragma, daarna wordt de ISO-waarde verhoogd. Omgekeerd, als je de sluitertijd verlengt dan wordt het diafragma verkleind, maar nooit lager dan de kleinste diafragma. Dan stopt de camera met compenseren. 

Diafragma-voorkeur

We kunnen er ook voor kiezen om met Diafragma-voorkeur (A of Av) te werken. We hebben dan controle over de scherptediepte, oftewel, welk gebied voor en achter het focuspunt scherp is. Bij landschapsfoto’s wil je dat gebied wat groter hebben en bij macrofoto’s juist klein. Als fotograaf bepaal je dat zelf. In dit geval past de camera de sluitertijd aan. Ik heb er voor gekozen dat mijn camera niet langer dan 1/60ste van een seconde kiest. Dan wordt het namelijk moeilijker om foto’s uit de hand te schieten. In dat geval wordt de ISO-waarde verhoogd.

105mm, f/5, 1/60s, ISO 250

Handmatig

Dan zijn er nog de M en P stand. Daarmee kun je alle drie (diafragma, sluitertijd en ISO) aanpassen. Dat geeft je bijvoorbeeld ook nog de mogelijkheid om onder of over te belichten. 

Zelf werk ik bijna altijd met Diafragma-voorkeur. Ik raad je aan daar ook eens mee te experimenteren. Speel eens wat met scherptediepte, met al dan niet bevriezen van beweging of met een beetje onder- of overbelichten. En het mooiste is als het bijdraagt aan je compositie. Dat geeft veel plezier. 

Zie ook peter.apers.nl

Belichtingsdriehoek uitleggen met communicerende vaten

Veel beginnende fotografen worden afgeschrikt door de ingewikkelde instellingen van hun camera. Gevolg is dat de camera altijd op AUTO staat en dat er veel mooie foto’s gemist worden. Jammer! Maar daar is wat aan te doen.

De belichting van de beeldsensor wordt door drie zaken bepaald: 

• Diafragma (de hoeveelheid licht dat door de lens op de beeldsensor valt)
• Sluitertijd (hoe lang de beeldsensor belicht wordt)
• ISO-waarde (de gevoeligheid van de beeldsensor voor licht)

Deze drie hangen nauw met elkaar samen. Die samenhang wordt vaak als driehoek getekend: de belichtingsdriehoek. Ondanks dat ik de samenhang goed begrijp, vind ik de uitleg met de driehoek niet voor de hand liggen. Hieronder mijn uitleg gebaseerd op communicerende vaten.

Wat je ziet zijn drie vaten gevuld met water die met elkaar verbonden zijn d.m.v. een buis. Een vat staat voor Diafragma, een ander voor Sluitertijd en de laatste voor ISO. Aan de bovenkant van elk vat zit een zuigertje dat je op en neer kunt bewegen. Als je een zuiger naar beneden drukt dan gaan de zuigers in de andere twee vaten omhoog. Omgekeerd, als je een zuiger omhoog trekt dan dalen de zuigers in de andere twee vaten. De vraag is wat het betekent als je een zuiger omhoog of omlaag beweegt (zie tekening).

• Bij het vat Diafragma betekent omhoog een groter diafragma (meer licht doorlaten) en omlaag een kleiner diafragma.
• Bij het vat Sluitertijd betekent omlaag een kortere sluitertijd en omhoog een langere sluitertijd. 
• Bij het vat ISO-waarde betekent omlaag een lagere ISO-waarde en omhoog een grotere.

Nu een paar voorbeelden. Als je de lens meer opent (een groter diafragma) — de diafragma-zuiger omhoog trekt — dan gaan de sluitertijd-zuiger en de ISO-zuiger omlaag. Oftewel, een kortere sluitertijd en lagere ISO-waarde. 

Een ander voorbeeld: als je voor een kortere sluitertijd kiest (Sluitertijd-zuiger omlaag), dan gaan de Diafragma-zuiger en de ISO-zuiger omhoog.

Je kunt natuurlijk ook twee zuigers instellen en dan volgt de derde van zelf.  Bijvoorbeeld, Diafragma-zuiger omlaag (kleiner diafragma) en Sluitertijd-zuiger ook omlaag (kortere sluitertijd) dan gaat de ISO-zuiger van zelf omhoog (hogere ISO-waarde). 

Let op! Je vraagt je je misschien af wat dit met belichting te maken heeft. De hoeveelheid water in de opstelling is gelijk aan de hoeveelheid licht dat op de beeldsensor valt. Je kunt zelf kiezen hoeveel water je er in doet. De communicerende vaten zorgen er voor dat de hoeveelheid licht altijd hetzelfde blijft ongeacht de stand van de zuigers! Je kunt precies hetzelfde doen met meer of minder water, om andere combinaties van Diafragma, Sluitertijd en ISO-waarde te bekijken. Als je er te veel water in doet dan heb je overbelichting en bij te weinig water onderbelichting.

De opstelling is nog realistischer te maken door niet toe te staan dat de Sluitertijd-zuiger langere sluitertijd dan 1/60s accepteert door daar een blokkade voor de zuiger te plaatsen. Hetzelfde kun je doen voor de ISO-zuiger niet onder de 100 kan komen.

Het voordeel van de communicerende vaten uitleg van belichting is dat de samenhang tussen diafragma, sluitertijd en ISO-waarde tastbaar is.

In een volgende blog over “Wat is het voordeel van zelf mijn camera instellen” leg ik wat wat de consequenties zijn van het aanpassen van diafragma, sluitertijd en ISO-waarde.

Zie ook peter.apers.nl